Tết Hạ Nguyên 15/10 âm lịch hay còn gọi là rằm tháng 10 là cơ hội để con cái tỏ lòng biết ơn ông bà tổ tiên, cha mẹ và cầu bình an cho cả gia đình.
Bên cạnh tết Thượng Tân mùng 10/10 thì tết Hạ Nguyên 15/10 âm lịch cũng là ngày lễ rất quan trọng trong năm. Ngày nay, nó đã trở thành ngày lễ hội mang nhiều giá trị tâm linh đối với người dân trên cả nước. Với các Phật tử, Tết Hạ Nguyên còn là cơ hội để những người con của Phật hướng tâm tu tập, trên nhờ ân đức chư Phật mười phương gia hộ, thánh thần độ trì, kế đến là tổ tiên ông bà che chở.
Tết Hạ Nguyên là tết gì?
Với nhiều người, Tết Hạ Nguyên thật lạ lẫm. Rất ít người biết đến nguồn gốc của ngày Tết Hạ Nguyên này chứ chưa nói đến việc ý nghĩa của nó là gì hay vào ngày này, mọi người thường làm gì. Điều này cũng dễ hiểu thôi bởi vì Tết Hạ Nguyên thường được gọi là lễ mừng lúa mới, cơm mới - ngay cái tên cũng phản ánh rằng nó không quen thuộc với những người sống với thành phố.
Sau khi vụ lúa tháng 8 vừa gặt hái xong, công việc đồng áng bắt đầu nhẹ nhàng. Lúa đã đầy bô, rơm rạ đã chất thành đống khô ráo, tươm tất. Dù thời tiết lạnh lẽo nhưng vẫn được mùa, có lúa mới để ăn, cuộc sống no đủ. Chính vì vậy, người dân thường nghĩ ngay đến ơn nghĩa của trời đất đã mang đến mưa thuận gió hòa, trăm sự đều thành. Ngày rằm tháng mười được tổ chức như là một cách để cảm tạ những gì mà trời đất đã dành cho người dân ở hạ giới.
Theo các tài liệu về phong tục tập quán dân gian, ngày xưa Tết Hạ Nguyên được tiến hành vào ngày mồng một hoặc mồng mười, cũng có thể là ngày rằm tháng 10 âm lịch hàng năm. Quan niệm truyền thống cho rằng ngày này Thiên đình cử thần Tam Thanh xuống trần gian để xem xét việc tốt xấu về tâu với Ngọc Hoàng. Do vậy, mọi nhà phải tiến hành làm lễ để thần Tam Thanh ban phúc lành, tránh tai họa và cũng là dịp “tiến tân” cơm gạo mới cúng tổ tiên. Nhân Tết Hạ Nguyên mọi người đều mua quà và gạo nếp mới cùng những đặc sản lúc giao mùa Thu Đông biếu ông bà cha mẹ và những bậc được tôn kính để tỏ lòng hiếu bề trên. Phong tục từ cổ xưa cũng nói rằng, ngày Tết Cơm mới (Tết Hạ Nguyên) nhà nhà đều nấu xôi gạo mới, sắm sửa hương hoa, đèn nến cùng mâm lễ thơm ngon tinh khiết để cúng.
Ý nghĩa ngày Tết Hạ Nguyên 15/10 âm lịch
Tết Hạ Nguyên được tổ chức vào ngày 15/10 âm lịch hàng năm không chỉ là ngày để cầu an cho gia đạo, cầu siêu cho người thân đã khuất mà còn là dịp để mỗi người nhớ ơn, kết nối truyền thống gia đình trong ý nghĩa “Ân giáo dưỡng một đời nên huệ mạng/Nghĩa sinh thành muôn kiếp khó đáp đền”. Vì lẽ này mà trong ngày rằm tháng 10, rất nhiều tuyến đường ở gần các chùa luôn đông đúc. Cảnh chen lấn, hương bay nghi ngút là điều dễ nhận thấy. Thắp hương lễ Phật xong, nhiều gia đình còn ghé thăm người thân đã khuất được tro cốt gửi tại chùa.
Theo đại đức Thích Phước Đạt, cha mẹ chính là người thầy dạy con cái phải biết làm việc thiện lành, từ bỏ điều quấy ác. Do vậy, người dân tụ họp ở các chùa đúng vào ngày Tết Hạ Nguyên để cùng khấn nguyện, mong sao chư Phật, thánh thần và tổ tiên ông bà phù hộ để cuộc sống gia đình yên ổn.
Ngoài ra, thông qua lễ hội tết Hạ Nguyên, mỗi người tự nguyện hứa với lòng mình, tự nguyện thực thi hạnh nguyện sống theo nếp sống hướng thiện cao quý, mong sao được thành tựu trước sự chứng minh của chư Phật, Thánh thần, tổ tiên trong không khí trang nghiêm của mái chùa quê hương thân thương: “Nay nhân mùa gặt hái/Gánh nếp tẻ đầu mùa/Nghĩ đến ơn xưa/Cày bừa vun xới/Sửa nồi cơm mới/Kính cẩn dâng lên/ Thường tiên nếm trước/Mong nhờ tổ phước/Hỏa cốc phóng đăng/Thóc lúa thêm tăng/Hoa màu tươi mới/Làm ăn tiến tới/Con cháu được nhờ”.
Gợi ý một số món ăn vào ngày Tết Hạ Nguyên
Một khi đã nhắc tới lễ thì chắc chắn không thể không nhắc đến sự đa dạng của đồ ăn.Vậy giờ hãy cùng mình điểm qua một số món ăn tiêu biểu trong ngày Tết Hạ Nguyên nhé!
Món chay
Đậu mơ hấp lá sen: Xôi được hấp trong lá sen cùng đậu hũ béo mềm sẽ mang mùi thơm nhẹ, kèm theo đó là vị ngọt của nấm đông cô của hạt sen. Tất cả hòa quyện tạo nên một mùi vị nhẹ nhàng nhưng lại vô cùng khó cưỡng.
Xôi chiên phồng: Nếu bạn cảm thấy món hấp có thể hơi nhàm chán thì hãy thử qua xôi chiên phồng. Món này có hình tròn đều, màu vàng, giúp mâm cũng trở nên hấp dẫn hơn. Bên cạnh đó khi ăn sẽ cảm nhận được sự giòn rụm giúp tăng sự ngon miệng cho món ăn.
Bánh cúng: Đây là một món ăn dân đã được làm từ gạo xay. Chiếc bánh sau khi được hấp sẽ dẻo mịn, có màu trắng. Hơn nữa sẽ có mùi thơm của lá chuối pha lẫn vị bùi bùi của nước cốt dừa.
Món mặn
Thịt heo luộc: Mặc dù nghe có vẻ đơn giản nhưng món ăn này lại vô cùng đưa bữa. Những lát thịt heo mỏng được luộc chín vừa, ăn kèm với rau sống và một chút mắm nêm sẽ là một điểm hút không thể bỏ qua trong mâm cúng.
Gà hấp: Món ăn này đã không còn xa lạ với bất kì mâm cúng của người Việt Nam. Gà được hấp lên sẽ có màu vàng óng, căng bóng, thịt lại dai mềm thơm ngọt sẽ khiền người ăn không thể cưỡng lại.
Trong ý nghĩa thiêng liêng, ngập tràn khát vọng sống và đầy lòng tự tín được truyền thông kết nối giữa các thế hệ, ngày nay lễ hội rằm tháng Mười hàng năm lại càng tôn vinh thêm các giá trị tinh thần văn hóa cội nguồn dân tộc, nhất là văn hóa - triết lý sống Duyên khởi của đạo Phật. Một trong những biểu hiện triết lý sống này là thực thi lòng biết ơn và tri ân tất cả. Dịp này là dịp cha mẹ ông bà thiết lập và dạy bảo con cháu sống theo tinh thần suy nghiệm về cội nguồn, biết sống theo tinh thần giải thoát khổ đau, hệ lụy với những cám dỗ cuộc đời. Từ đó con cháu - mỗi người biết tiếp nhận nguồn sống vô biên mà khi được mở mắt chào đời đã được trao cho cái gia tài đầu tiên của con người là “Tình người”. Đây chính là hành trang để mỗi cá nhân hiện hữu cất bước chân vào đời mà để sống, để tạo phúc lành cho nhau, cùng nhau hưởng hương thơm quả ngọt đất trời… mà trên hết là được an trú trong miền đất an lạc - hạnh phúc Niết bàn ngay trong cõi trần này.
